رئیس گروه باستان شناسی: جلوه گاه اعتبار تاریخی بخش اوز در پس تنب و تاگارمه

میراث فرهنگی به تمام آثار باقی مانده از گذشتگان که دارای ارزش فرهنگی باشند گفته می شوند. این آثار به دو بخش تقسیم می شود: ۱-آثار ملموس مانند مکان ها و بناهای باستانی و تاریخی ۲-آثار ناملموس مانند آداب و رسوم.

بطورکلی میراث فرهنگی بیان کننده پیشینه تاریخی، تمدن و فرهنگ هر منطقه ای است. هیات ۱۰ نفری باستان شناسی اعزامی به لارستان به سرپرستی دکتر علیرضا سرداری از تاریخ ۲۸ فروردین تا ۴ اردیبهشت ۹۸ با اسکان در مهمان سرای اداره ورزش و جوانان به تحقیق و بررسی آثار باستانی بخش اوز پرداختند که در شامگاه ۴ اردیبهشت ۹۸ به اتفاق مدیرمسئول پسین اوز به مدت حدود یک ساعت با وی به گفت و گو پرداخته که ماحصل این گفت و گو از نظرتان می گذرد. امید است مقبول واقع شود.

*هدف  از سفرتان به لارستان بویژه بخش اوز چیست؟

 هدف بررسی های روشمند در شهرستان لارستان استان فارس در راستای تهیه نقشه باستان شناسی کشور زیر نظر پژوهشکده باستان شناسی و اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان فارس به سرپرستی خودم  علیرضا سرداری  جهت  بررسی های که انجام شده و این می‌تواند وضعیت پیشینه تاریخی منطقه را تا حد زیادی روشن سازد.

*اسامی اعضای تیمی که در اوز مطالعات خود را انجام داده اند را معرفی کنید؟

ما ده نفر در دو گروه یک گروه کار شناسائی و گروه دیگر عکس برداری هوایی؛ مستند ساز، طراح سفال و عکاس گروه بوده اند.

دکتر علیرضا سرداری (سرپرست گروه -باستان شناس با گرایش پیش از تاریخ)، دکتر احمد سرخوش (باستان شناسایی با گرایش پیش از تاریخ )، دکتر محسن حیدری (باستان شناس با گرایش پیش از تاریخ)، دکتر سام نظری (باستان شناس با گرایش پس از تاریخ)، دکتر امیر حشم پور (باستان شناس با گرایش پس از تاریخ)،  دکتر ابراهیم فارسی( باستان شناس با گرایش پس از تاریخ )، مرتضی امین الرعایا( کارشناس ارشد باستان شناس)، مهندس میعاد نارنج ( مهندس عمران) و سینا شکاری (کارشناس فیلم برداری هوایی)البته در حین انجام مطالعات یکی دو نفر از این تیم به تهران و یا شهرهای دیگر مراجعه کردند و به جای آنان یکی دو نفر دیگر به تیم ملحق شدند. بطور مثال خانم سمانه عسکرنژاد که اخیرا آمده اند.

*آیا بخش وسیع اوز در زمره باستان شناسی و دوران های پیش از اسلام قرار گرفته است؟

در بخش اوز با شواهد خیلی مهم و ثابت شده ای که از دوران پارینه سنگی داریم و طبق مطالعات، آزمایش ها و کاوش های باستان شناسی، تاریخ گذاری دقیق باید شود. ولی مقایسه ای که می کنیم با مناطق دیگر منجر به افزایش قدمت ۱۰۰هزار تا ۶۰ هزار و ۴۰ هزار با توانی های مختلف آثارهای پیش از تاریخ یعنی پارینه سنگی داریم. ولی مهم ترین آثار پیش از تاریخی که در این منطقه  یعنی بخش اوز می توان دید در همان دشت دهستان بیدشهر مربوط به ۷ هزار سال پیش است و شواهدی از قدیمی ترین روستاهای ایران مشاهده شده است و شواهدی از هخامنشی  و بعد از آن ساسانی داریم مثل «چهار طاقی محلچه» که یک شهری در اطراف آن بوده است.

در منطقه «تاگارمه» ابزارهای سنگی و ابزارهائی که مانند چاقو؛ خراشنده و…  که انسان ها با سنگ درست می کردند  با توجه به شواهد آن  به قدیمی ترین ابزارا ها تا صد هزار سال هم  می رسد و بوده که ما آن را پیدا کرده ایم. ولی شواهد ۷ هزار ساله که می گوییم قدیمی ترین روستاهایی است که انسان ها ساکن بودند. چون روستاها محل سکونت انسان بوده که کشاورزی و دامپروری می کردند و انسان های عصر پارینه سنگی یا عصر حجر که غارنشین و شکارچی بودند.

*به طور کلی شما چه مناطقی  از لارستان را بازدید کرده اید؟

گرچه لارستان شش بخش دارد ما از سه بخش شمالی لارستان جویم؛ بنارویه و اوز بازدید و حدود ۳۰۰ اثر را شناسایی کرده ایم. به خاطر گرمی هوا و ماه رمضان و این که مجوز ما در حال اتمام است و همچنین همکاران ما باید آمادگی دوباره داشته باشند و همراه با تامین بودجه فصل بعد‌‌‌‌ی این بررسی های باستان شناسی در سایر بخش ها در اواخر مهر و آبان ماه انجام می شود‌‌‌‌.

* آیا شما پس از شناسائی مکان های نام برده کاوش هم خواهید کرد؟

 مهم ترین کار کاوش باستان شناسی به تامین بودجه بستگی دارد. راه اندازی، کاوش باستان شناسی، حفاری و بیرون آوردن آثارها،  به زمان، دقت، تفصیلات و سایر امکانات مورد نیاز و تامین بودجه مناسب از سازمان میراث فرهنگی و جاهای دیگر  است که ما برنامه داریم این کار را انجام  دهیم. چون تمام این اطلاعات در لابه لای لایه های که ما به دست می آوریم، تفکیک و ثابت می شود که ما این دوره ها را داریم و همچنین سبک زندگی و جزئیات زندگی انسان های پیش از تاریخ را ما می توانیم موشکافی کنیم تا بتوانیم به شناختی از لایه‌های قدیمی‌تر از این محوطه برسیم.

*شما اشاره کردید روستائی در دشت بیدشهر را با قدمت ۷ هزار سال قبل را شناسایی کرده اید در لارستان به طورکلی قدیمی تر هم وجود دارد؟

ما لارستان را در یک نگاه می بینیم. شهرستان لارستان یک هویت فرهنگی و یک تاریخ است. ما هیچ شواهدی تا کنون قدیمی تر از این ۷ هزار سال را نه در جویم و نه در اوز و نه بنارویه  را پیدا نکرده ایم.  البته در جویم ما شواهد تا ۶ هزار سال را پیدا کرده ایم. ولی مهم ترین چیزی که ما در این منطقه هنوز پیدا نکرده ایم این است که اولین مرحله شکل‌گیری روستاها چگونه در این مناطق شکل گرفته است که به آن عصر نو سنگی می گویند. مثلا این که انسان های شکارچی چگونه کشاورز شدند؟ چون در دوره ۷ هزار سال این کشاورزان روستاها نشین شده بودند و چگونه این زمینه ها شکل گرفته اند که ما هنوز نمی دانیم.

* به نظر شما علت سکونت انسان ها در لارستان که شرایط جوی خوبی برای زندگی ندارد چه بوده است؟

 ما مطالعات و گرایش های داریم در مورد گیاه شناسی، باستان شناسی آب و هوا شناسی و…و دریاچه هائی که بوده نشان می دهد حتی تا بیست هزار سال پیش عصر یخندان بوده و غارها محیط های مناسبی بوده که انسان در غارها زندگی می کردند. چرا که در دوره های بعد شرایط آب و هوایی گرم تر  و سهل بوده و انسان شروع به پرورش سیستماتیک گیاهان و حیوانات و… کردند و اینها باعث شد تا در بیرون از غارها سکونت کنند و تمدن‌ها در آغاز و به ناچار در نزدیکی رودخانه‌ها گسترش یافتند. همچنین دردوره های جدیدتر در دوران اسلام که شهر اوز هم بوجود آمد غیر از بحث آب و هوای، بحث امنیت و… عوامل مهمی بوده که غلبه کنند بر گرمای شدیدی که در این مناطق وجود دارد و همان جا ساکن شوند.

*در صحبت هایتان فرمودید که شهر اوز در دوران اسلامی پدید آمده است آیا این شهر قبل از اسلام نبوده است؟

شواهد و مدارک تاریخی این را می گویند  و این را نشان می دهند که شکل گیری آن در دوران بعد از اسلام بوده است. ولی من شخصا معتقدم باز هم با توجه شواهدی که در «تاگارمه» که در فاصله چند کیلومتری اوز پیدا کرده ایم و همچنین در منطقه پس تنب هود، محوطه های مثل چهارطاقی محلچه و… ممکن است آثاری پیدا شود که زیر این خانه ها باشد. البته شاید ما نتوانیم این آثارها و سایل ها را هیچ وقت پیدا کنیم  اما اگر در جاهای مختلفی از شهر، بوستان ها، کوچه ها گمانه زنی کنیم ممکن است بتوانیم آثاری پیدا کنیم  که مربوط به قبل از اسلام هم باشد.

*شما قبلا اظهار داشتید که حدود ۲۸۰ اثر را در لارستان شناسائی شده که بیشتر آنها قلعه بوده است چرا مردم قلعه می ساخته اند؟

 این برای خود ما سوال بود. یکی از دلایل به خاطر چشم انداز جغرافیایی و اقلیمی این منطقه و قله کوه وکوه های کشیده و دشت های سیلابی که مناطق مناسبی برای سکونت دائمی انسان ها نبوده و این یکی از دلائل مهمی بوده که انسان ها در ارتفاعات زندگی کنند.  عامل دوم امنیت و کشمکش های که همیشه وجود داشته و این برنامه بیشتر مربوط به دوران اسلامی است. با توجه به مدارک و اسناد تاریخی که وجود دارد این منطقه سرمداران محلی و حاکمانی بوده اند که برای آنها  قلعه بهترین مکان بوده است. ولی به خاطر مشکلات جغرافیایی نتوانسته است تداوم داشته باشد.

*آیا قلعه پرویزه اوز که در ثبت میراث فرهنگی هم است از نظرشما ارزش مطالعاتی دارد؟

 قلعه پرویزه هم مثل قلعه های دیگر است. ما فکر می کنیم که یک مکانی بوده که حتما یک نفر بوده که می خواسته است به دور از دسترس همه و منطقه باشد و باز هم  فکر می کنیم که به خاطر شرایط و مشکلات جغرافیایی  نتوانسته تداوم داشته باشد.

ولی یک تفاوت عمده قلعه پرویزه این است که در یک سرزمینی است که بایر و خشک زار است  و به آن بدلند می گویند. این که چرا حاکم و سازنده قلعه آن را در آنجا ساخته است خیلی باید در پشت آن عوامل مختلفی باشد که احتمالا منابع تاریخی و تاریخدانان می توانند توضیح بدهند.

*روش های شناسائی شما در کشف آثار چیست؟

 بررسی و شناسائی در باستان شناسی کلا یک تکنیک است. روش های ما استفاده از نقشه ها، هر شب تمام تصاویر که در نقشه های هوایی کرونا و جدید و گوگل جدید دارد شناسائی کرده و فردا به آن نقطه ها می رویم. روش دیگر شناسائی برای رفتن به مکان ها اول با مسئولین محلی و بخشداری ها و دهیاری ها و مطلعان سوال کرده و یکی از بهترین یاری کنندگان ما چوپانان هستند که در تمام مناطق خوب می گردند و افراد قدیمی و همچنین مدارک های که وجود دارند شیوه های شناسائی ما است. 

*صرف نظر از شناسائی آثار و میراث فرهنگی و تاریخی لطفا بفرمایید شهر اوز را چگونه دیدید؟

 واقعیت این است که من به دوستانم هم گفتم کاش ما از روز اول به اوز آمده بودیم، تازه فهمیدیم که این شهر چقدر با بعضی از شهرهای ایران تفاوت دارد. شاید به دلیل ارتباط گسترده ای فرهنگی که با خارج از ایران و سرزمین های دیگری داشته باشد. من در این شهر از نظر فرهنگی و سطح فرهنگ و انسجام فرهنگی در این چند روز که بوده  دیدم،  حتی برخوردهایشان، تمیزی شهر زبان زد است. انسجام و حضور این خیرین واقعا یکی از ناب ترین چیزهای است که در رفتار ما ایرانیان وجود دارد ولی در اوز به اوج خود رسیده است.

*سخن پایانی: 

من ابتدا از مردم علاقمند و خونگرم شهر و بخش اوز سپاسگزاری کنم که ما را به خوبی تحویل گرفته و همکاری کردند. همچنین لازم است از بخشداری، شهرداری، انجمن میراث فرهنگی، اداره ورزش و جوانان، دانشگاه آزاد، موزه مردم شناسی، اداره فرهنگ و ارشاد، نشریه پسین اوز و محمدرفیع راوند سپاسگزاری می کنم.

سپس باید گفت که میراث فرهنگی و آثار بجامانده از گذشتگان در مطالعه تاریخ بشر اثر گذار هستند. حفظ آثار می تواند به اعتبار سنجی خاطرات گذشتگان کمک نماید. من توصیه می کنم که مردم و مسئولان فرهنگ دوست اوز محوطه تاریخی پس تنب، قلعه زیردژ، محوطه تاگارمه و تنگه عنوه را فراموش نکرده و در حفظ و حراست آنها کوشا باشید. این را بدانید که پس تنب نماد افتخار قدمت فرهنگی بخش اوز است.

گزارشگر: حمیرا نامدار


1 دیدگاه

  1. منطقه خوشآب اوز هم جای ارزشمندی است که نیاز به بازرسی داره

پاسخ دهید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد