پسین اوز ماهنامه پسین اوز
احمد خضر ی *
پایگاه خبری «پیام دانش» در تاریخ ۹ آذر ۱۴۰۴، مقالهای از آقای عنایتالله نامور را بازنشر کرد؛ مقالهای که نخستین بار در ۸ مهر ۱۳۹۸ در «پسین اوز» منتشر شده است . این اقدام شایسته، گامی در جهت تقویت هویت و تاریخ اوز به شمار میرود و فرصتی فراهم میآورد تا نسل امروز بار دیگر با یکی از مقاطع مهم تحولات اجتماعی و فرهنگی این دیار آشنا شود.
در این مقاله، آقای نامور با نگاهی واقعبینانه، تلاش یک پدر کاسب اوزی را برجسته کرده است؛ پدری که فرزندان خود را به مسیر علم و دانش فراخواند تا پزشک و مدیر شوند. چنین اقدامی در آن زمان، نمونهای پیشرو و تحسینبرانگیز بود.
نامور در پایان مقالهٔ خود، علت وقفهٔ ۱۵ ساله در ادامهٔ روند تحصیلات عالی جوانان اوز را «عدم بازگشت نخستین فارغالتحصیلان پزشک و مدیر اوزی به منطقه» دانسته است. هرچند این دیدگاه از زاویهای قابل بررسی است، اما شواهد تاریخی و اجتماعی نشان میدهد که عوامل گستردهتری در این رخداد نقش داشتهاند.
بررسی و تحلیل
۱. بازگشت فرزندان به منطقه
رئیس عبدالله، فرزند ارشد رئیس محمد زرنگار، پس از اخذ دیپلم به منطقه بازگشت. در آن زمان، طبیعتاً در اوز شغل متناسبی وجود نداشت؛ اما وی با پشتکار در بانک ملی استخدام شد و به عنوان نخستین رئیس شعبهٔ بانک ملی لار فعالیت کرد. این نشان میدهد که او نه تنها به زادگاه خود بازگشت، بلکه نقشی مؤثر در توسعهٔ اداری منطقه ایفا نمود.
او بعدها به شهرهای خمین و آبادان منتقل شد و در نهایت به ریاست ادارهٔ بازرسی بانک ملی رسید. تا پایان عمر نیز ارتباط خود را با اوز حفظ کرده و تعطیلات را در زادگاهش میگذراند. بنابراین، نمیتوان او را فردی گسسته از ریشههای خود دانست.وی حتی در تاسیس بانک ملی در اوز نقش داشت . این راهم بدانیم که بعد از لار بانک ملی در جنوب فارس در اوز تاسیس شد.
۲. وضعیت سایر فرزندان رئیس محمد زرنگار
دیگر فرزندان این خانواده نیز با وجود مدارک عالی، به دلیل نبود زیرساختهای شغلی در اوز، ناگزیر به فعالیت در شهرهای بزرگ شدند. این امر پدیدهای رایج در بسیاری از شهرهای کوچک ایران بود؛ جایی که توسعهٔ اداری و اقتصادی توان جذب متخصصان تازهتحصیلکرده را نداشت.
۳. نقد نظریهٔ «عدم بازگشت»
با توجه به شرایط تاریخی، نمیتوان عدم بازگشت فرزندان یک خانواده را تنها دلیل رکود موقت در روند تحصیلات عالی دانست. عوامل کلانتر و ساختاری در این رخداد نقش داشتهاند.
۴-دلایل واقعی وقفهٔ ۱۵ ساله در تحصیلات عالی اوز
۴-۱ جنگ جهانی دوم: بحرانهای اقتصادی و ناامنی ناشی از جنگ، مسیر تجارت و مهاجرت اوز را مختل کرد و توان مالی خانوادهها کاهش یافت.
۴-۲ ترک کشور هند توسط تجار وکاسبان اوزی: پایان حضور تاریخی اوزیها در هند، پشتوانهٔ مالی خانوادهها را از میان برد.
۴-۳. انتقال تجار اوزی به شیخنشینهای خلیج فارس: مهاجرت اقتصادی در آغاز بیشتر جنبهٔ سازگاری داشت و فرصت سرمایهگذاری در تحصیلات فرزندان محدود شد.
۴-۴مهاجرت به شهرهای داخلی ایران: انتقال خانوادهها به شیراز، بندر عباس ، کرمان و آبادان ، تمرکز و توان مالی لازم برای ادامهٔ تحصیل را کاهش داد.
۴-۵- مشکلات اقتصادی منطقه: کمبود زیرساختها و محدودیت درآمدها مهاجرت به هند و اعزام دانشجو را دشوار و پرهزینه میکرد.
۴-۶- پیامدهای جمعیتی مهاجرت: مهاجرت گسترده از اوز به خارج از منطقه، کمبود جمعیت را در زادگاه رقم زد. روشن است که رونق سیاسی، اجتماعی و اقتصادی رابطهای مستقیم با تعداد جمعیت دارد؛ کمابیش همان چالشی که شهرستان اوز امروز نیز با آن مواجه است.
۵-نتیجهگیری
بررسی تاریخی نشان میدهد که وقفهٔ ۱۵ ساله در روند تحصیلات عالی جوانان اوز، نتیجهٔ مجموعهای از عوامل تاریخی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی بوده است؛ نه تصمیم یا رفتار یک خانوادهٔ خاص. بازنشر مقالهٔ نامور که نخست در «پسین اوز» و سپس در «پیام دانش» انتشار یافت ، فرصتی ارزشمند برای بازاندیشی در این فصل از تاریخ اوز فراهم آورد و نشان داد که تحلیل علمی نیازمند توجه به زمینههای کلان و چندبعدی است.
۶-سپاسگزاری
از آقای عنایتالله نامور به دلیل پژوهش ارزشمندشان در تاریخ اوز و از «پیام دانش» بابت بازنشر این مقاله قدردانی میشود. این بازنشر موجب شد دیدگاههای تازهای دربارهٔ هویت و گذشتهٔ اوز مطرح گردد و زمینهٔ بررسیهای عمیقتر فراهم آید.
*مدیر مسئول پسین اوز