پسین اوز ماهنامه پسین اوز
احمد خضری *از این ببعد پسین اوز سعی خواهدکرد تا یکی از مشاهیر اوز را به اجمال معرفی کند در قسمت اول به معرفی ملا محمد صالح آخوند اوزی پرداخته که استاد کم نظیر ریاضی در دوران گذشته بوده است:
۱-ملا محمد صالح آخوند اوزی
ملا محمد صالح آخوند اوزی، یکی از علمای برجسته و مورد احترام شهر اوز در استان فارس، در دوره‌ای که نظام آموزش رسمی به شکل امروزی وجود نداشت، نقش بسیار مهمی در تعلیم و تربیت جامعه محلی ایفا کرده است.
امامت مسجد بالا
ایشان امام مسجد بالا (حاج عبدالله جعفر)بوده و علاوه بر رهبری نماز جماعت و ارشاد مردم، به عنوان یک مرجع دینی شناخته می‌شده است و بسیاری از امور شرعی مردم را انجام می داد.
مکتب‌خانه و آموزش
ملا محمد صالح دارای مکتب‌خانه‌ای بوده که در آن دانش‌آموزان محلی را آموزش می‌داده است. نکته قابل توجه در کار ایشان، تدریس ریاضیات به صورت کاربردی بود. وی به خوبی اصول مساحت و حجم را می‌دانسته و این مفاهیم را به شاگردانش آموزش می‌داده است؛ موضوعی که در آن زمان بسیار نادر و ارزشمند بوده است. در واقع، ملا محمد صالح در زمینه ریاضی استادِ بی‌همتا بوده و دانش عمیق او در این حوزه، او را از دیگر معلمان مکتب‌خانه متمایز می‌کرد.
فعالیت‌های هنری و صنعتی
علاوه بر تدریس علوم دینی و ریاضی، ملا محمد صالح یکی از استادان ماهر در کارگاه گلیم‌بافی نیز بوده است. گلیم‌بافی یکی از هنرهای سنتی و صنایع دستی مهم منطقه اوز به شمار می‌رود که جایگاه ویژه‌ای در فرهنگ و اقتصاد محلی داشته است. حضور او به عنوان یکی از اساتید گلیم‌بافی نشان‌دهنده علاقه و تعهدش به حفظ و توسعه هنرهای سنتی بوده و نقش موثری در انتقال این دانش به نسل‌های بعدی ایفا کرده است.
زندگی خانوادگی
ملا محمد صالح آخوند اوزی دارای سه پسر به نام‌های محمدعلی، محمدرسول و عبدالغفور و یک دختر به نام خیرالنسا بوده است. همسر ایشان کلثوم نام داشت که متأسفانه در جوانی فوت کرد و ملا محمد صالح پس از آن تا پایان عمر ازدواج مجدد نکرد. وی زندگی طولانی داشته و به مدت حدود ۸۰ سال عمر کرد. مرحوم پدرم تاریخ تقریبی فوت وی را روز جمعه ۵ جمادی الثانی سال ۱۳۴۰هجری قمری ذکر می کرد.وی از خاندان آخوندها وطایفه خضری است.
اهمیت آموزش ریاضی در مکتب‌خانه‌ها
در دوره‌های گذشته، مکتب‌خانه‌ها تنها مراکز آموزش ابتدایی و دینی نبودند، بلکه نقش کلیدی در آموزش مهارت‌های زندگی و علمی ایفا می‌کردند. تدریس ریاضیات، به ویژه مفاهیمی مانند خواندن و نوشتن قرائت قرآن بویژه حساب و هندسه که مساحت و حجم، به دانش‌آموزان امکان می‌داد تا در مسائل روزمره از جمله اندازه‌گیری زمین‌های کشاورزی، ساخت‌وساز و محاسبات تجاری، توانمند شوند. این آموزش‌ها موجب افزایش بهره‌وری اقتصادی و خودکفایی جامعه می‌شد و پایه‌ای برای پیشرفت فرهنگی و اجتماعی منطقه فراهم می‌کرد؛که تنها استاد ریاضی پیشرفته در جنوب فارس ملا محمد صالح بوده که طبق روایات مختلف وی این علم را از یک مهاجر عالم افغانی در مسجد بالا در چند جلسه آموخته است. در باره تاریخچه مکتب خانه در اوز در مقاله دیگری اطلاع رسانی می شود.
گلیم و چادربافی در فرهنگ اوز
گلیم‌بافی وچادر بافی از هنرهای دیرینه و اصیل مردم اوز است که نه تنها به عنوان یک فعالیت اقتصادی بلکه به عنوان بخشی از هویت فرهنگی و هنری جامعه محسوب می‌شود. نقش کارگاه‌های گلیم‌بافی در اوز فراتر از تولید کالا بود؛ این کارگاه‌ها مراکز آموزشی و اجتماعی بودند که مهارت‌های فنی و هنری را به جوانان منتقل می‌کردند. حضور ملا محمد صالح آخوند و دیگران در این عرصه به عنوان یکی از اساتید گلیم وچادربافی، نشان‌دهنده تعهد او به حفظ این میراث فرهنگی و انتقال آن به نسل‌های بعد است که به حفظ پیوستگی فرهنگی و اجتماعی جامعه کمک شایانی کرده است. نمونه کارگاه چادر وگلیم بافی توسط آقای محمد واثقی در اوز باز سازی ودر موزه مردم شناسی اوز نگهداری می شود.