پسین اوز ماهنامه پسین اوز
*احمد خضری: در حمله سوم مغول به ایران که توسط هلاکوخان صورت گرفت. تفاوت بسیاری با حملات قبلی به ویژه حمله اول توسط چنگیز خان به چشم می خورد، که در حمله سوم مغول ها دو هدف اصلی تعقیب شد: ۱- تسخیر قلعه اسماعیلیه در ایران ۲-فتح بغداد و براندازی حکومت عباسیان، هلاکوخان در جلسه‌ای با فرماندهان ارشدش گفت: این بار به جای کشتار و تخریب بی جا، سعی کنید فقط دو قطب متضاد دنیای اسلام را که به خاطر جنبه مذهبی خویش مانع استقرار فرمانروایی ماست را از میان بردارید.
به هر حال هلاکوخان پس از تسخیر قلعه اسماعیلیه از همدان گروهی را به بغداد فرستاد و به المستعصم بالله خلیفه قدرتمند عباسی سفارش داد تا از حکومت کنار رفته و آن را به هلاکوخان بسپارد. خلیفه بغداد سعی کرد با ارسال هدایا نظر هلاکو را تغییر دهد و در ضمن تلویحاً هلاکوخان را از قدرت عباسیان ترساند. هلاکو با دریافت بلافاصله نماند به سوی بغداد رهسپار شد.
در تاریخ ۲۲ محرم سال ۶۵۶ هجری قمری، بغداد به محاصره در آمد. خلیفه عباسی چاره‌ای جز تسلیم نداشت. بنابراین در تاریخ ۴ صفر سال ۶۵۶ هجری قمری در اردوگاه هلاکوخان به پابوس او رفته و اطاعت خویش را اعلام نمود. ولی هلاکوخان به او روی خوش نشان نداد و وی را نپذیرفت.
هلاکوخان ۹ صفر وارد بغداد شد. مجدداً خلیفه عباسی ملتمسانه در مقابل او زانو زد و کلید گنجینه ۵۰۰ ساله اجدادش را به وی تقدیم کرد. اما باز هم مورد عفو قرار نگرفت. پس از فتح بغداد، کشتار مردم و خرابی شهر، سرانجام در ۲۴ صفر همان سال المستعصم خلیفه عباسی و پسر بزرگش و سایر رجال و سردمداران خلافت عباسی در میدان شهر اعدام شدند. در سال ۶۵۶ هجری قمری خلافت عباسی برچیده شد. سقوط خلافت عباسی و کشته شدن المستعصم در دنیای اسلام به ویژه در ایران رعب و وحشت مجدد و فوق العاده به وجود آورد. اما هلاکوخان با انتصاب عطاملک جوینی مسلمان به عنوان والی بغداد، باعث آرامش مسلمین شد. در این بحبوبه ترس و وحشت شیخ محمدبن علی که در بغداد می‌زیست و از عباسیان محسوب می‌شد، برای حفظ جان خود و خاندانش راهی ایران شدند. او مطلع بود که در اثر مدیریت خوب اتابکان ناحیه فارس از حمله و تعرض مغولان در امان بوده اند. بنابراین در سال ۶۵۶ (هجری قمری )شیخ محمد عباسیان به ناحیه فارس آمده و در خنج سکنی گزید.
پنج سال بعد اولین فرزندش یعنی شیخ حاج عبدالسلام در خنج به دنیا آمد، که در مقاله قبلی درباره اش نگاشته شد. در سال ۹۳۸(هجری قمری) یعنی حدود ۲۷۷ سال بعد در دوران پادشاهی طهماسب اول یکی از نوادگان شیخ حاج عبدالسلام به نام شیخ محمد شیخ جابر که از مشایخ بنی عباسی بغداد بود و حالا یک ایرانی و شهروند خنجی محسوب می شد از خنج به بستک نقل مکان کرد. وی نخستین فردی از خاندان مشایخ بنی عباسی بود که به منطقه بستک وارد شد.
پیش از آمدن شیوخ بنی عباسیان از خنج به منطقه بستک، شهر فعلی بستک وجود نداشته است. فقط چند روستای کوچک و نزدیک به هم مانند: کمشک، ایلود، جناح، کوخرد، تدرویه و غیره مرکزیت داشته اند. شیخ محمد شیخ جابر خنجی که در سال ۹۳۸ (هجری قمری) از خنج به منطقه بستک آمده بود در روستای ایلود اسکان یافت. می گویند: ایجاد شهر بستک به دست شیوخ عباسیان صورت گرفته است. لازم به یادآوری است که مشایخ بنی عباسیان و فرزندان آنان که متصدی امور مردم بودند؛ اصالتاً عرب و اهل بغداد و از خاندان عباسیان بوده که پس از ورود به ایران کاملاً مطیع حکومت وقت شده و در میهن پرستی و وظیفه‌شناسی و اجرای وظایف شهروندی شهره شدند.
گفتنی است که در سال ۱۱۲۷ (هجری قمری) منطقه بستک که تحت سلطه شیخ احمد مدنی بود، به جهانگیریه معروف شد. قلمرو تحت سلطه شیخ احمد مدنی حدود یک ششم ایران بود. البته بعضی معتقدند که نام فرامرزان که پایگاه شیخ بوده به جهانگیریه اشتهار یافت. به طور کلی شهر بستک مرکز منطقه جهانگیریه شد. در حال حاضر شهرستان بستک با ۸۲ هزار نفر جمعیت در سال ۱۳۷۹ به شهرستان ارتقا یافت، که دارای دو شهر: بستک و جناح و سه بخش: جناح، مرکزی، کوخرد هرنگ و ۱۰۰ روستاست که تا سال ۱۳۳۴ تا بع شهرستان لارستان فارس بوده است. برابر آمار سال ۹۵ جمعیت شهر بستک که مرکز شهرستان بستک می باشد حدود ۱۰ هزار اعلام شده است. از بزرگان و مشاهیر منطقه بستک و جهانگیریه می‌توان به محمدرضا خان بنی عباسیان بستکی اشاره کرد، که به «سطوت الممالک» اشتهار داشت. محمدرضا خان فرزند مرحوم محمدتقی خان بن حاجی مصطفی خان بوده که از نواده شیوخ بنی عباسیان هستند، که از بغداد به خنج و سپس به بستک مهاجرت کرده‌اند.
محمدرضاخان به طور مکرر حکومت های جهانگیریه بستک، لارستان، بندرعباس و لنگه و غیره را به عهده داشته است. مرحوم محمد رضا خان بنی عباسیان در سالهای ۱۳۳۷ و ۱۳۳۶ (هجری قمری) حکمران لارستان بوده و در سالهای ۱۳۴۰و ۱۳۴۱(هجری قمری) به سمت حاکم بندر لنگه منصوب شده است. محمدرضاخان دارای ۵ پسر به نام های:۱- اعظم خان بخشدار بستک که کتاب ارزشمند «تاریخ جهانگیریه و بنی عباسیان» بستک را در سال ۱۳۸۰ (هجری قمری) تالیف و در سال ۱۳۴۶ خورشیدی در بستک دار فانی را وداع گفت ۲- محمد رشاد خان که سال‌ها رئیس اداره دارائی بستک بود ۳- نظام الدین خان ۴- حسام الدین خان که کارمند شرکت سهامی بیمه ایران در شیراز بود ۵-عزیز الله خان که سال ها در سمت دهدار دهستان جناح مشغول بود.
به طور کلی مرحوم محمدرضاخان سال ها حکمران بستک و جهانگیریه بوده است که در دوران حکمرانی وی با شورش و حمله ژاندارمری شیراز، همکاری با قوام الملک برای شرکت در شکست ژاندارمری، جنگ بین الملل اول، اغتشاش، قحطی و بیماری آنفولانزا اسپانیایی، مواجه شد. محمدرضاخان بنی عباسی در اول ربیع الاول ۱۳۲۶ (هجری قمری) برای معالجه به هندوستان می‌رود. وی از طریق خور، جناح، مراغ، مغویه و بستانه در روز جمعه ۸ ربیع الاول ۱۳۹۶( هجری قمری) در میان استقبال اعیان و اشراف، تجار و معتمدان وارد شهر بندرلنگه شد و در منزل محمد حاج ابراهیم اوزی که یکی از تجار و سرشناسان معروف بندرلنگه بود اقامت می کند.
محمد حاج ابراهیم اوزی در جمع بزرگان که حدود یکصد نفر بودند به ایراد خطابه و خوش آمد گویی می پردازد. در روز شنبه ۹ ربیع الاول ۱۳۲۶ (هجری قمری) سطوت الممالک در جلسه انجمن ولایتی با حضور اعضاء و مقامات دولتی شرکت و در باره فواید انجمن به سخنرانی می‌پردازد. در روز یکشنبه ۱۰ ربیع الاول با بدرقه تجار و سرشناسان به مدیریت محمد حاجی ابراهیم اوزی در کشتی سوار و عازم بندرعباس و مسقط می گردد. محمد حاجی ابراهیم اوزی مقدم التجار اوزی او را تا بندرعباس مشایعت می کند. بالاخره اینکه در غروب روز سه‌شنبه وارد مسقط شده که مورد استقبال سید فیصل بن ترکی سلطان مسقط قرار گرفته و با بلم مخصوص حاکم در مجلس شام سلطان شرکت می‌کند. پس از دریافت هدایا به کشتی برگشته و در روز ۱۹ ربیع الاول وارد بمبئی می گردد و مورد استقبال تجار بستکی و اوزی قرار می گیرد. مسافرت وی چهار ماه به طول می‌انجامد و سرانجام به منطقه باز می‌گردد. گفتنی است که حاج مصطفی خان پدربزرگ محمدرضاخان در زمان قاجار به دستور ناصرالدین شاه به بندرعباس حمله و آن را از زیر سلطه نماینده مسقط آزاد می‌سازد و به فرمان شاه قاجار حاکم آن ناحیه می گردد.
منابع و ماخذ: ۱-جمیل موحد، «بستک و خلیج فارس»
۲ –محمداعظم بنی عباسیان بستکی«تاریخ جهانگیریه و بستک»
۳ –عبدالحسین زرکوب «روزگاران»
* مدیرمسئول پسین اوز