شیوه علمی و مناسب برخورد با نوشته ها و سخنان دیگران

* دکتر ناصر یادگارفرد
مقدمه:
در محیط های مجازی؛در مواجهه با یک مطلب یا سخن (که صرفنظر از کامنت ها و نوشته های تبلیغاتی، می تواند یک خبر یا گزارش، یک نوشته علمی یا انتقاد باشد)به کرات مشاهده شده و می شود که کاربران به صورت کامنت ،استیکر و یا مطلب کامل؛ واکنش های متفاوتی از خود نشان می دهند که اکثر آنها نسنجیده و برمبنای احساس و گاهی مبتنی بر گروه و جناح بندی های خاصی است که به جای رسیدن به نتیجه و حل مسئله، و بر خلاف فلسفه چنین گروه هایی که می خواهد آنان را به هم نزدیک سازد؛موجب تنش و افتراق و دور شدن آنها از هم می شود.
طرح موضوع:
هر نوشته، مطلب و سخن یا صدایی که کاربری می نویسد یا بر زبان می آورد می تواند برای یادآوری، تاکید، آشنایی، و یا انتقاد و آگاه سازی افراد گروه نوشته یا گفته شود و نباید آن را مانند شلیک یک گلوله اشتباه گرفت که در مقابل آن باید یا جا خالی کنیم و یا متقابلا تیری از تفنگ احساسات منفی خود به سوی او رها کنیم!
سخن هرکاربر در صورت ضرورت باید خوانده یا شنیده شود و در صورت نیاز ، راجع به موضوع یا محتوی آن اظهار نظر شود و با دلیل و منطق تایید یا نفی گردد و اگر ضرورتی به پرداختن آن نبود و یا از توان فردی برای اظهار نظر خارج بود؛ از اظهار نظر در مورد آن صرفنظر نماید.
مطالب نوشته یا گفته شده لزوما برای این گذاشته نمی شود تا ما بی چون و چرا نسبت به آن جبهه گیری نماییم و با واکنش های آنی و احساسی خود نشان دهیم که با آن موافق ، مخالف و یا بی تفاوتیم!
بلکه نوشته ها و سخنان برای این است که خوب بخوانیم و گوش بدهیم و با عقل و خرد خویش بسنجیم و نظر خود را در مورد آن نه عجولانه بلکه در فرصتی توام با آرامش و بردبارانه اعلام و نه قضاوت نماییم!
البته ممکن است افرادی هم وجود داشته باشند که بتوانند با توجه به اطلاعات کافی خود در کوتاهترین زمان ممکن اظهار نظر نمایند اما این در صورتی درست است که آن فرد بتواند اظهار نظر خود را برپایه اطلاعات درست و مبتنی بر علم و دانش ارایه نماید.
تشریح آنچه اتفاق می افتد:
بگذارید مطلب را بهتر بشکافم و روشن نمایم؛ در مقابل نوشته ها و سخنان؛ معمولا شش نوع واکنش وجود دارد: ۱٫ کاربر یا خواننده ،مطلب را خوب نخوانده و یا خوب گوش نداده و یا منظور نویسنده یا گوینده را خوب متوجه نشده است، با این حال بدون اینکه ابهامات خود را با او در میان بگذارد و آن را رفع و رجوع نماید به سان یک شکارچی که می خواهد فرصت را از دست ندهد؛ بدون محاسبات لازم؛ شلیک خود را انجام می دهد! که اگر شکارچی قهاری باشد که شکار را صید و درغیر اینصورت همیشه در کمین است تا روزی آن را صید کند! ۲٫کاربر/خواننده به دلیل اینکه متوجه منظور نویسنده یا گوینده نمی شود، و خودش هم آدم با حوصله ای نیست؛ لذا از اظهار نظر خودداری می نماید(تفنگش بدون گلوله است).۳٫کاربر/خواننده با اینکه متوجه منظور نویسنده یا گوینده نیست، و یا آن را کامل نخوانده است، برای خالی نبودن عریضه و متناسب با علاقه شخصی خود به طرف مقابل؛ مطلب را تایید یا نفی می نماید (با شلیک هوایی؛ نشان می دهد که او هم در صحنه مجادله قرار دارد).۴٫کاربر/خواننده،نوشته ها و یا سخنان نویسنده یا گوینده را متوجه می شود ولی پاسخی برای او ندارد؛ پس ترجیح می دهد سکوت اختیار نماید(از تفنگ خود بی جهت استفاده نمی کند).۵٫کاربر/خواننده،نوشته ها و یا سخنان نویسنده یا گوینده را متوجه می شود؛ فکر می کند و بر پایه دانستنی های علمی و تجربی خود؛ راجع به آن اظهار نظر می نماید که ممکن است در جهت تایید یا نفی آن باشد(گلوله ها را در تفنگ خود قرار می دهد تا پس از نشانه گیری درست، به موقع و در صورت ضرورت شلیک کند).۶٫کاربر/خواننده ، نوشته ها و یا سخنان نویسنده یا گوینده را متوجه می شود ولی بدون هیچ دلیل خاصی و احتمالا از روی بی تفاوتی ترجیح می دهد سکوت اختیار نماید(گلوله های خود را خرج موردی که به نظرش خاصیتی برایش ندارد، نمی کند).
از این شش مورد؛ مناسب ترین واکنش؛مورد پنجم است؛ و بعد از آن مورد چهارم. به عبارت دیگر ضرورتی وجود ندارد که در همان لحظه اظهار راجع به موضوع یا مسئله خاصی که آمادگی آن وجود ندارد؛ اظهار نظر شود تا بعدا موجب پشیمانی ویا نیاز به تجدید نظر در مورد آن وجود داشته باشد.
بهترین پاسخ در مقابل هر نوشته یا سخن این است که گفته شود:”آیا امکان دارد مثلا راجع به این مورد؛ کمی بیشتر مطالعه؛ بررسی و فکر کنیم و بعدا پاسخ بدهیم؟”
اگر فرصتی وجود داشت بعدا همین کار را انجام دهید و پاسخ مناسب خود را ارایه نمایید؛ اما اگر فرصت وجود ندارد؛ همانجا عذر خواهی نمایید و بگویید در این فرصت کم برای من اظهار نظر ممکن نیست.چرا باید عجولانه و احتمالا به نفع خود و به ضرر دیگران یا بالعکس ؛دست به قضاوت یا اظهار نظر بزنیم؟! از این حرکت های ناخوشایند چه نصیبمان خواهد شد؟!
قطعا نه تنها یک نتیجه درست در جهت حل مشکل و مسئله به دست نخواهد آمد ؛ بلکه به تنش های بیشتر هم دامن خواهد زد. روش درست اظهار نظر در خصوص هر مطلب و سخن: هر کاری دارای اصول، قواعد و فرآیند خاص خود است و بدون رعایت آنها؛ از کارتان نتیجه مطلوب حاصل نخواهد شد.حال وقتی پذیرفتیم که سر فرصت بررسی و نتیجه اظهار نظر خود را ارایه نماییم باید به قواعد زیر توجه نماییم؛ ۱٫اگر در حین خواندن مطلب و نوشته ای یا گوش دادن به سخنانی ؛ با ابهام یا ایهام مواجه شدید، برای اینکه اظهار نظرتان خدشه دار نشود؛ باید از نویسنده مطلب درباره مجهولات سوال نمایید و بعد از آن به صورت منطقی و علمی نظر خود را اعلام می نمایید.۲٫اگر اطلاعاتتان کافی نیست و یا نمی توانید موضوع را درک نمایید؛ چیزی از ارزش شما کم نخواهد شد و با صراحت بگویید دراین مورد خاص متاسفانه نمی توانید اظهار نظر نمایید.۳٫اگر نمی توانید یا نمی خواهید اظهار نظر نمایید، از تخریب شخصیت طرف مقابل خودداری نمایید.۴٫در صورت ضرورت و اطلاع کافی ؛ به جای زیر سوال بردن طرف مقابل،راجع به بهتر شدن طرح صورت مسئله و یا محتوی متن نویسنده پیشنهاد بهبود بدهید.
آیا با رعایت قواعد بالا می توان از مطالب به نفع اهداف اصلی گروه استفاده و به نتیجه مطلوبی رسید؟ البته اگر همه ی اعضای گروه پایبند به این قواعد باشند، می توان انتظارات مثبت را محقق نمود. اما شکل های مختلفی برای گفتمان وجود داردکه می تواند در بسیاری موارد دارای تاثیرات متفاوتی از نظر شدت تاثیرگذاری باشد.

   
شکل های مناسب برای تشکیل نشست ها به منظور حل مسئله

این روش ها در صورت کلی آن به صورت نشست های رو-در-رو (حضوری) و نشست های مجازی است؛ و در هر کدام گفتمان ها می تواند به صورت خصوصی و یا به صورت گروهی و جمعی انجام شود که هر کدام دارای مزایا و معایب خاص خود است:
۱٫مزایا و معایب نشست های مجازی:
مزایا: -محدود به زمان و مکان نیست -فاقد تشریفات است -مشمول هزینه گزاف نیست -برای افرادی که نسبت به هم ذهنیت منفی دارند، این روش مناسبتر است و عصبانیت ها را بهتر می شود کنترل نمود. -فرصت برای اندیشیدن و پاسخ های مناسبتر وجود دارد
معایب: -ممکن است مطالب به درازا کشیده و از حوصله طرفین خارج شود. -درک درستی از هم به دست نیاید. -احتمال اینکه به زودی نتیجه گیری حاصل نشود؛ وجود دارد. -ممکن است نتوان دیدگاه های پراکنده دیگران را در مورد مسئله خاصی تحت کنترل درآورد و به جای حل مسئله به تنش ها دامن بزند. در چنیین اوضاعی طرح مسئله در خصوصی و به تفاهم رسیدن مناسب تر خواهد بود.
۲٫مزایا و معایب نشست های حضوری:
مزایا: -برای دو نفر که آشنایی با عقاید هم ندارند و یا از قبل نسبت به دیدگاه هم اشراف ندارند بسیار خوب است -باعث آشنایی عمیق تر با یکدیگر می شود. -انتقال احساسات از طریق ایما و اشاره بهتر صورت می گیرد. -به دلیل محدودیت زمانی، زودتر نتیجه گیری می شود.
معایب: -احتمال تنش در جلسات حضوری بیشتر است. -تشریفات زیاد؛ یک محدودیت برای تشکیل آن است. -مناسب نبودن مکان می تواند یک عنصر منفی در محتوی نشست باشد. -مناسب نبودن زمان می تواند یک عنصر منفی در محتوی نشست باشد. -مدیریت غلط زمان ممکن است باعث دستخوش تسلط یکی بر دیگری گردد. -احتمال عدم توازن و تعادل در نشست برای فردی که آماده مناظره و گفتگو است درمقابل جمعیتی(سیاهی لشکر) که با هدف جناحی در نشست حضور پیدا می کند؛ وجود دارد .
در چنین شرایطی؛ نتیجه گیری حاصل نمی شود؛ تنش بیشتر می شود و لذا به جای مناظره در جمع؛مناظره خصوصی پیشنهاد می گردد. بنابراین برای گفتمان نمی توان یک نسخه واحد پیچید و متناسب با روحیات افراد و با توافق هم باید شکل گفتمان را انتخاب و در مورد مسایل صحبت نمود.
نتیجه گیری:
برای نتیجه بهتر از مطالب و سخنانی که در گروه ها ارایه می شود؛ ابتدا باید آموخت که چگونه نسبت به آن واکنش نشان داد، در متن این مقاله به دو نوع برخورد مفید و موثر از میان شش واکنش احتمالی اشاره شد و برای آنها قواعدی تشریح گردید تا با پایبندی به آنها؛ باعث تسهیل در حل مسئله گردد. شکل نشست ها هم یکی از موارد مهم برای بهبود تاثیرات گفتگوها است که برای همه گفتگوها نمی توان یک نسخه واحد پیچید و متناسب با روحیات افرادی که قرار است با هم در مباحثی مشارکت نمایند؛ و قصد و هدف آن، می توان یکی از حالت ها و یا ترکیبی از آنها را به کار برد.
*مشاور کیفیت، تحقق و مدرس دانشگاه