جنوب استان فارس، منطقه قلعه ها

احمد خضری: حدود ۳۵۰ اثر تاریخی در شهرستان های لارستان، گراش، خنج، اوز و جویم شناسائی شده که بیشتر آنها قلعه هستند. لذا جنوب شرقی استان فارس یعنی شهرستان های لارستان، گراش، خنج، اوز و جویم را می توان منطقه قلعه ها نامید.

بعقوب کامجو در کتاب دانشنامه آثار تاریخی لارستان کهن به ۱۰۳ قلعه با نام و توضیحات مختصر اشاره کرده است که به نظر می رسد بسیاری از قلعه های منطقه در فهرست وی دیده نمی شوند. مورخان معتبر از تعداد زیاد قلعه در این منطقه می نویسند: (قلاع ایراهستان بیش از آن است که بر توان شمرد) «تاریخ مفصل لارستان به نقل از فارسنامه ابن بلخی»

علت وجود تعداد زیاد قلعه در منطقه را از رئیس گروه باستان شناسی که در تاریخ ۲۸ فروردین تا ۴ اردیبهشت ماه سال ۱۳۹۸ در شهرستان اوز به تحقیق و بررسی آثار باستانی پرداختند پرسش کردیم و دکتر علیرضا سرداری در پاسخ گفت: «چشم انداز جغرافیائی و اقلیمی این منطقه، قله کوه و کوه های کشیده و به ویژه سیلابهای روان که مناطق مناسبی برای سکونت دائمی انسان ها نبوده از مهمترین دلایلی است که انسان ها در ارتفاعات زندگی کنند.»

وی همچنین می گوید:«عامل دوم امنیت و کشمکش هائی که همیشه وجود داشته است با توجه به مدارک و اسناد تاریخی که وجود دارد این منطقه سردمداران محلی و حاکمانی بوده اند که برای آنان قلعه بهترین مکان بوده است.» پسین اوز خردادماه سال ۱۳۹۸٫

با مطالعات و بررسی ها می توان نتیجه گرفت که عامل اصلی وجود قلعه در منطقه دشت های سیلابی نبوده است چون بیشتر شهرها، مناطق و آبادی ها در دشت ها وجود دارند و کمتر روستا و منطقه ای را در دامنه کوه می توانیم ببینیم.

۴۸ قلعه آباد در شهرستان لارستان شناسائی و معرفی شده است. «دانشنامه آثار تاریخی لارستان کهن نوشته یعقوب کامجو صص ۴۰۴-۳۷۳ » همچنین ۱۲ قلعه در شهرستان اوز فهرست وار و بعضاً با توضیح معرفی گشته اند. همان  صص ۴۰۴-۳۷۳

کامجو ۶ قلعه را در شهرستان گراش، ۱۲ قلعه را در شهرستان خنج و ۱۸ قلعه را در شهرستان جویم ذکر کرده است «همان صص ۴۰۴-۳۷۳» با نگاهی اجمالی به این آمار تقریبی می توان دریافت که ۹۶ قلعه در منطقه وجود داشته است. بدیهی است قلاع دیگر نیز وجود داشته یا دارند که از منظر این فهرست بدور مانده است اگر بپذیریم که این تعداد قلعه برای منطقه به منظور حفظ امنیت زیاد بوده است به این نتیجه می رسیم که مردم برای زندگی به امنیت نیاز داشته و از آنجائیکه در دوران گذشته به دلائل مختلف از جمله پائین بودن سطح فرهنگ، خشکسالی، قحطی، فقر، تعصب های خشک، زیاده خواهی و غیره باعث حمله، تجاوز و جنگ طلبی شده و نیاز به محافظت بیشتر می شده است. پناهگاه های مستحکم طبیعی را شناسائی و جان پناهای مصنوعی را ساخته تا از گزند دشمنان محفوظ بمانند. در اوز می توان به دژهای مهم کوهستانی که برای این منظور استفاده شده و یا قلاعی که ساخته اند اشاره کرد . قلاع کوهستانی پرویزه در اوز و زیردژ در هود و … بجا مانده از دوران قبل از اسلام از جمله این پناهگاه ها می باشند.» جلوه های کهن اثر احمد خضری صفحه ۴۱٫

آنچه انسان را به تفکر وا می دارد این است که در مناطق کشز (کَ-شِ-ز) و دواسپی با امکانات آن زمان مانند آب انبار، چاه آب، دیده بانی، شاه نشین و سکونت گاه و غیره برفراز کوهی بلند و مدور در دشتی ناهموار که اطراف آن را کوه های جوان و فرسوده فرا گرفته است قلعه ای شکل گرفته که به طور یقین حکام و متنفذین قوی بر آن حاکم و ساکن بوده که بر نواحی دون دستی از قبیل جاده و آبادی چیری داشته و حکم می رانده اند.

«قلعه پرویزه در حوالی قریه اوز واقع گشته و تا نیم قرن پیش آباد بوده است. این قلعه در تصرف حاکم سابق لار موسوم به حاج علی قلی خان بوده و پس از مشروطیت خراب گشته است.»

تاریخ لارستان، تالیف سیدعلاالدین مورخ لاری، تصحیح و تحشیه محمدباقر وثوقی ص ۶۳-۶۲

قلعه پرویزه در ۱۲ کیلومتری شهر اوز قرار دارد و همواره مورد توجه نویسندگان و تاریخ نویسان بوده است. پارسه (تاریخ فارس، شهرها و روستاهای آن) جلد سوم، تالیف سیدرزاق امیری ص ۱۰۰

بنابراین قلعه پرویزه که در گویش محلی به آن پروده می گویند بزرگترین و مهمترین قلعه های تاریخی منطقه جنوب و شهرستان اوز محسوب می شود.

گرچه اهمیت قلعه های زیردژ هود، اسمن قلات، پس تنب هود و قلعه عبدالقادری فیشور نباید فراموش شوند همانگونه که قلاع اژدها پیکر لار، قلعه هفت گانه در بیرم، قلعه رحمت آباد جویم، قلعه گلی کاریان، قلعه قلات عماد شهر، قلعه گراش و قلعه آسمانلو بنارویه و قلعه سیاه احمتو خنج را می توان از مهمترین قلاع و آثار تاریخی جنوب استان فارس نام برد و در نهایت باید گفت که لارستان و شهرستان های هم جوار آن مانند گراش، اوز، خنج و جویم را باید مناطق قلعه ها نامید.

 


2 دیدگاه

  1. شهروند اوز ورکود وسکون. در اوز

    جالب. است مطالب درباره. قلاع قدیمی. در منطقه اما انتظار. داریم که مطالبی درباره رکود وسکون شهرستان. اوز درهمه امور اقتصادی. اجتماعی. واداری. بنویسید. شاید حرکتی. ایجاد. شود در اگر دولت و شهرداری بودجه وامکانات دولتی ندارند. پس. چرا در لار وگراش. وخنج. و لامرد. و….. فعالیت میشود. شهرهایشان فعال هستند. اما در اوز خبری. از تحرک وفعالیت وانجام پروژه ای نیست علت چیست ؟؟

  2. گزارش جامع ومستندی از قلعه های منطقه داده شده است چرا به قلعه پروده بها داده نمی شود؟

پاسخ دهید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد