پسین اوز ماهنامه پسین اوز
عبداله کمالی: ایران تا سال ۱۹۰۰ میلادی یک کشور غیر صنعتی بود یعنی کمتر از ده درصد تولید ناخالص داخلی آن از صنعت به دست می آمد. و بیشتر کشور در رده کشاورزی و دامداری فعالیت داشت. کودتائی که رضا پهلوی و سید ضیاءالدین رهبری کرده و دولت انگلیس از آنان حمایت کرد دوران جدیدی را در تاریخ کشور ایران گشود این دوران با تقویت حکومت مرکزی و افزایش امنیت مشخص شد.
پس از سال ۱۹۲۵ میلادی که رضا پهلوی خود را شاه خواند دیکتاتوری همراه با فقدان آزادی سیاسی در مجلس و جامعه افزایش یافت. حکومت جدید پس از کودتا نقشه های بزرگی برای ایران داشت حتی پس از عزل سید ضیاءالدین از حکومت و تبعید او به فلسطین که مورد حمایت دولت انگلیس هم قرار گرفت. سید ضیاءالدین طباطبائی با همکاری رضاخان قزاق و با معرفی ایشان به سفارت انگلیس همراه با نیروی قزاق تحت فرماندهی رضاخان میرپنج وارد تهران شد و حکومت سپهدار رشتی را ساقط کرد. احمدشاه قاجار ناچار گردید نخست وزیری را به نام سید ضیاءالدین صادر نماید. رضاخان میرپنج با لقب سردار سپه وارد کابینه سید ضیاءالدین طباطبائی یزدی که زاده شیراز بود شد.
بعدها کابینه سید ضیاء به کابینه سیاه معروف شد و با انتشار روزنامه رعد تا کودتای سوم اسفند ۱۲۹۹ شمسی به مدت سه ماه دوام آورد و بدون هیچگونه مقاومتی که از خود نشان دهد با صلاحدید انگلیسی ها تهران را به مقصد فلسطین ترک گفت و مدت بعد با شروع جنگ دوم جهانی و اشغال ایران توسط نیروهای انگلیس و آمریکا در جنوب و روسیه در شمال خاک ایران اشغال کردند و رضا شاه مجبور به استعفا گردید و پسرش با شرایطی که متفقین برایش تعیین کرده بودند جانشین پدرش شد. رضا خان ابتدا به جزیره موریس و سپس به آفریقای جنوبی تبعید گردید و در آنجا درگذشت.
سید ضیاءالدین طباطبائی در ۸۱ سالگی درگذشت. وی مشهورترین نخست وزیر در سال های آخر پادشاهی قاجار بود.
می گویند عامل اجرائی کودتای رضاخان پهلوی او بود. زندگی سیدضیاءالدین طبلاطبائی شامل مراحل زیر است:
۱ – دوره قبل از به قدرت رسیدن که او به فعالیت روزنامه نگاری می پرداخت و وابسته به دولت انگلیس بود.
۲ – دوران نخست وزیری که با کودتای سوم اسفند ۱۲۹۹ توسط رضا خان پهلوی شروع می شود و تا ۴ خرداد ۱۳۰۰ شمسی ادامه یافت او فرد بسیار سختگیری بود و به کودتاچی دیکتاتور و سختگیر معروف شد.
۳ – دوران اقامت او در خارج از کشور که از خرداد ۱۳۰۰ شمسی شروع و تا مهر ۱۳۲۲ که به کشور باز می گردد شامل می شود. وی در اروپا به کار تجارت فرش پرداخت سپس به فلسطین رفت.
۴ – دوران فعالیت پارلمانی او که از اسفند ۱۳۲۲ یعنی آغاز به کار مجلس چهاردهم شروع و با دستگیری وی توسط قوام السلطنه در اسفند ۱۳۲۴ پایان می یابد. حزب اراده ملی را او تاسیس کرد.
۵ – دوران کناره گیری در ۲۷ اسفند ۱۳۲۵ از زندان آزاد شد و در شهریور ۱۳۴۸ بدرود حیات گفت. در این دوران به کار کشاورزی و دامپروری در قزوین و تهران پرداخت. در این دوران تقریباً هفته ای یک روز با محمدرضا شاه پهلوی دیدار و او را مشاوره می داد.