نگـاهی بـه آتشکـده آذر فـرنبغ کـاریـان

*مهم ترین آتشکده های ایران 
در زمان ساسانیان، سه آتشکده مهم و هر کدام مخصوص به طبقه ای خاص در ایران زمین بوده است. 
۱ -آتشکده آذر گشسب که گویا در شهر شیز یکی از پایتخت های ایران در زمان اشکانیان بوده است. در این آتشکده «آتش شاهی و سپاهیان قرار داشته است» . 
۲ -آتشکده آذرفرنبغ که مخصوص موبدان و روحانیون بوده است و همچنین منبع آتش برای سایر آتشکده ها نیز بوده است. این آتشکده در شهر کاریان فارس واقع شده بود. 
۳ -آتشکده «آذر برزین مهر» که محافظ کشاورزان بوده است. در شمال شرقی شهر نیشابور قرار داشته است. البته آتشکده و آتشگاهای فراوان نیز در کشور وجود داشته است. مثلا در هر خانه ای آتشگاه کوچکی به نام «آذروک» وجود داشته است که در خانه های افراد متمول بسیار بزرگ و در خانه های فقرا «آذروک» کوچک و محقر بوده است و در هر ده و آبادی نیز آتشگاهی بوده است که به آن «آذران» می گفتند. 
*آتشکده کاریان: 
زائران برای رفع و دفع مشکلات و مسائل خویش به آتشکده کاریان متوسل شده و از آتش، چاره می خواستند. بنابراین اشیایی گرانبها مانند: طلا، نقره، گوهر و جامه های فاخر و گرانبها نذر آتشکده می کردند. آنهایی که نذرشان برآورده می شد گوسفند، بره، گاو در آتشکده قربانی می کردند. 
در اطراف آتشکده، قصر و بناهایی مختلف برای موبدان و زیارت کنندگان وجود داشته است. در جلو آتشکده دریاچه ای بزرگ به امر اردشیر بابکان ساخته شده بوده است. اردشیر بابکان، انوشیروان و فیروز از جمله پادشاهان بزرگی بودند که به زیارت آتشکده کاریان آمده اند. سایر زیارت کنندگان برای زیارت فقط به دور آتشگاه که آتش مقدس در آن نگهداری می شد، طواف می کردند. هیچ کس جز موبدان و شاهان حق دیدن آتش مقدس را نداشتند. بنابراین به نظر می رسد که شهر کاریان یکی از شهرهای مهم آن زمان و دارای آبادی و رونق فراوان بوده است. 
**آذر فرنبغ پس از ظهور اسلام 
خبر ظهور اسلام و سقوط تیسفون و متواری شدن یزدگرد سوم رعب و وحشت بزرگی در دل مردم شهر کاریان بویژه مغان و موبدان فارس بوجود آورد. آنان از ترس این که آتش مقدس به دست اسلام از بین برود قسمتی از آتش را به شهر فسا و قسمتی دیگر را به شهر بیضا منتقل کردند.
 در زمان خلافت حضرت علی(ع) زیادبن ابیه به ولایت فارس منصوب شد. زیاد هم طی حکمی عبداله بن ابی بکر را مامور خاموش کردن آتش ها کرد. عبداله می خواست از آتشکده گور در فیروزآباد شروع کند که به او گفتند آتشی بزرگتر و مجوس تر ازآتش کاریان نیست. باید از آنجا شروع کرد. عبداله بن ابی بکر نیز عازم کاریان شد. و مردم به دور کاریان و آتشکده حصار و باروکشیدند. ولی عبداله پیروز شد. و موبدان را از پای در آورد و همه آنان را کشت و آتش کاریان را برای همیشه خاموش کرد. 
منبع: کاریان کعبه زرتشتیان نوشته کرامت اله تقوی (فصلنامه فرهنگ مردم شماره ۴۰ زمستان ۱۳۹۰)