پسین اوز ماهنامه پسین اوز
احمد خضری: در مطلب قبلی از تاسیس کودکستان با حمایت تجار اوزی ساکن و شاغل در هندوستان نوشته شد. در ادامه در مورد و برنامه های مکتب خانه ارایه خواهیم داد.
همانطوری که ذکر شد علاوه بر مکتب خانه های مجهز و خوب که توسط ملامحمدحسن بلغانی در اوز تاسیس شد. مکتب خانه های متعددی دیگری نیز در اوز فعالیت داشتند که می توان از مکتب خانه مرحومه بانو بلقیس حاج ابوالقاسم نام برد. مکتب خانه وی که پذیرای کودکان و نوجوانان دختر و پسر بود در سال ۱۳۰۹ خورشیدی دایر شد و به طور معمول حدود ۵۰-۴۰ نفر در محضر این بانوی باسواد و متین به ویژه در قرائت قرآن کریم فیض می بردند. در مکتب خانه بلقیس حاج ابوالقاسم مقدمات زبان عربی، حروف الفبای فارسی و کتاب مبدا و واجبات و بعضاً مثنوی مولوی، بوستان و گلستان سعدی و ریاضی فقط عددنویسی را تدریس می کرد. در حدود سال ۱۲۵۹ یا ۱۲۶۰ خورشیدی مرحوم حاج محمدصالح ابن حاج احمد آخوند مکتب خانه خوبی دایر کرد که علاوه بر تدریس قرآن مجید، عربی، حروف ابجد، حروف الفبای فارسی و کتب گلستان و بوستان سعدی بیشترین تلاش خویش را صرف یاد دادن ریاضی مفصل می کرد. یعنی عدد نویسی، شناخت عدد و چهار عمل اصلی جمع، تفریق، ضرب و تقسیم را آموزش می داد.
وی تنها مدرس ریاضی پیشرفته مانند مساحت، حجم و غیره در اوز بود و برای محاسبه حجم آب انبارها، حوض ها و غیره از او دعوت می شد. بعدها مرحومان حاج ملامحمد زمان آخوند، حاج ملا محمدامین قاضی زاده و زوجه مرحوم حاج احمد آخوند، سید محمدهاشم، ابوالقاسم یزدی، محمود حاج محمد آخوند، سید احمد و سید محمد یوسف که فرد اخیر پیش نماز مسجد دهباشی اوز بوده اقدام به تاسیس مکتب خانه کرده و تدریس این مکتب خانه ها بیشتر قرائت قرآن مجید و خواندن و نوشتن ابتدائی بود.
*برنامه های درسی مکتب خانه های اوز
۱- قرائت صحیح قرآن کریم ۲- تدریس حروف الفبای فارسی ۳- تدریس مقدمات عربی ۴- تدریس کتاب« مبدا و واجبات» ۵- تدریس حروف ابجد ۶- تدریس قرائت و روان خوانی کتابهای گلستان و بوستان شیخ سعدی شیرازی ۷- بعضاً تدریس مثنوی مولوی ۸- بعضاً تدریس دیوان حافظ شیرازی ۹- تدریس اشعار شاهنامه فردوسی ۱۰- تدریس عملی نماز و اجرای احکام اسلامی ۱۱- تدریس و شناخت اعداد و رقم ۱۲- تدریس چهار عمل اصلی جمع، تفریق، ضرب و تقسیم.
در گفتگوئی که در سال ۱۳۷۵ خورشیدی با محمدسعید صمدی فعال اجتماعی و کارمند آموزش و پرورش داشتم، او می گفت: در اوز مکتب خانه ها سابقه طولانی دارند و این نشان از علاقمندی مردم به دانش و دانائی بوده است. وی ضمن تمجید از ملامحمدحسن بلغانی که فرزندان وی در اوز به نام خانوادگی صمدانی شهرت داشته و از خاندان محترم شهرستان اوز هستند. باعث ایجاد مکتب خانه رسمی شده که متحول و نوآوری خوبی در تدریس برای بچه ها بود. در اوز خیلی زود مکتب خانه ها جای خودشان را به مدرسه دادند.
او در پایان گفت: مردم اوز دل از مکتب خانه نکندند و در تابستان ها یعنی فصل تعطیلی مدارس بچه هایشان را به مکتب خانه می سپرده اما نه برای دروس علمی و مصوب دولت، بلکه برای قرائت قرآن و یادگیری احکام اسلام به ویژه اقامه نماز و غیره به هر حال در دوران قاجاریه نظام آموزشی اوز، سنتی و نظام مکتب خانه ای بود. در این دوران بچه ها بیشتر شرعیات دینی و مذهبی یاد می گرفتند. البته تا زمان ناصرالدین شاه قاجار سیستم آموزشی ایران فقط مکتب خانه های سنتی بود و ناصرالدین شاه برای اولین بار پس از مسافرت اول خود به فرنگ اقدام به تاسیس مدرسه کرد و حاج میرزاحسن رشدیه را می توان موسس نظام آموزشی نوین در ایران دانست در سال ۱۳۰۵ خورشیدی رضاشاه پهلوی بساط مکتب خانه ها را در ایران برچید و اولین آموزشگاه رسمی نیز در اوز در سال ۱۳۰۷ تاسیس شد که بیست و نهمین مدرسه ایران محسوب می شده است.
*مدیرمسئول پسین اوز