پسین اوز ماهنامه پسین اوز
احمد خضری: قبل از این که به پرسش مطرح شده پاسخ دهیم برای روشن شدن موضوع بهتر است، سوئیفت را تعریف کنیم.
سوئیفت (SWIFT) مخفف ۵ کلمه انگلیسی است که معنای آن جامعه جهانی ارتباطات مالی بین بانکی است، که با تفاهم و توافق ۲۳۹ بانک از ۱۵ کشور اروپایی و آمریکای شمالی در ماه مه سال ۱۹۷۳ میلادی تاسیس شد.
بعد از جنگ دوم جهانی تجارت جهانی به سرعت روبه رشد و شکوفائی گذاشت و این روند در سیستم بانکی کشورهای مختلف باعث ایجاد ترافیک و مشکلات متعدد شد. در سال ۱۹۶۰ میلادی نمایندگان بانک های بزرگ اروپایی و آمریکایی به فکر ایجاد روش نوینی برای تبادل پیام های بین بانکی شدند، که در نهایت سیزده سال بعد یعنی در سال ۱۹۷۳ میلادی جامعه جهانی ارتباطات مالی بین بانکی یا همان سوئیفت با عضویت ۲۳۹ بانک از ۱۵ کشور در حوالی شهر بروکسل پایتخت بلژیک تاسیس کردند.
مراحل قانونی تاسیس سوئیفت، خرید تجهیزات و امکانات و نصب آنها به مدت چهار سال به طول انجامید و سرانجام در سال ۱۹۷۷ میلادی تعداد اعضاء به ۵۱۸ بانک و تعداد کشورها نیز به عدد ۲۲ رسید. در اولین روز راه اندازی سوئیفت ۵ هزار پیام ارسال شد. هدف از تاسیس سوئیفت ایجاد یک روش یکپارچه اما استاندارد برای تبادل مالی و حذف روش های نامعقول، غیراستاندارد کاغذی و یا کار با تلکس بود. هم اکنون بیش از ۱۹۷ کشور و ۷ هزار موسسه مالی عضو این انجمن هستند. افزون بر ۵/۱ میلیون پیام از طریق این سیستم در سال ۲۰۰۱ میلادی در سطح جهان مبادله شده است. مرکز اصلی این شبکه مالی در کشور بلژیک بوده و کشورهای آمریکا، هلند، انگلیس و هنگ کنگ به عنوان مراکز پشتیبان اعضاء فعالیت دارند. سوئیفت در هر کشوری دارای یک (SAP) یعنی نقطه دسترسی به سوئیفت است که توسط موسسه کنترل می شود.
در ایران (SAP) در بانک مرکزی واقع است. بانک های داخلی ایران ازطریق ماهواره در سال ۱۳۶۴ کارشناسان بانک مرکزی برای عضویت بانک های ایرانی در سوئیفت به رایزنی و بررسی پرداختند اما به دلیل جنگ تحمیلی این موضوع به مدت ۵ سال به تعویق افتاد و در سال ۱۳۶۹ هیاتی از سوی بانک مرکزی مامور هماهنگی با بانک های تجاری شد.
بالاخره در سال ۱۳۷۰ بانک مرکزی تقاضای عضویت در سوئیفت کرد در سال ۱۳۷۱ عضویت بانک مرکزی به همراه ۵ بانک تجاری تجارت، سپه، صادارت، ملت و ملی پذیرفته شد. اما در پایان ساعت اداری ۲۷ اسفند ۱۳۹۰ سیستم سوئیفت در ایران قطع شده و موجب گردید تا بانک های ایرانی برای مراودات و مبادلات تجاری از راههای غیررسمی و با استفاده از بانک های ترکیه و امارات به انتقال پول بپردازند.
بدیهی است این موضوع علاوه بر این که هزینه های زیادی را در برداشت از سرعت نقل و انتقال ارزی هم می کاست. همانطوری که در جریان هستید پس از حدود ۵ سال مذاکرات متعدد بین کشور ایران و ۱+۵ برجام به نتیجه رسید و تحریم سوئیفت به طور رسمی از ۵ فروردین سال ۱۳۹۵ از بانک های ایرانی برداشته شد. خوشبختانه نقل و انتقال ارزی بین بانک های داخلی و خارجی بدون واسطه و هزینه اضافی برقرار گردید. سیستم سوئیفت، بین المللی، استاندارد،قابل اطمینان، دارای امنیت، سرعت و کاهش هزینه است. بطوری که خیلی سریع و بطور همزمان حساب ها تسویه می شود. البته غیر از سوئیفت، سیستم های دیگری نیز وجود دارد. حالا آمریکا از برجام خارج شده و اتحادیه اروپا سعی می کند در این توافق باقی بماند.
اتحادیه اروپا دارای ۲۸ عضو بوده که اهداف آنها سیاسی و اقتصادی است. این اتحادیه فقط ۳ درصد کالاهای ایرانی را خریداری می کنند. چین ۱۹ درصد، امارات متحده عربی ۱۴ درصد، عراق ۱۴ درصد، کره جنوی ۹ درصد، ترکیه ۸ درصد، افغانستان ۶ درصد و هند نیز ۶ درصد کالاهای ایرانی را می خرند. لذا موضوع اصلی برای ما در حال حاضر تضمین برقراری سوئیفت از سوی اروپاست. براساس آمار منتشره از گمرک جمهوری اسلامی ایران آمار صادرات ما به اتحادیه اروپا طی ۱۰ سال گذشته مبین این واقعیت است که مبادلات تجاری ایران و اتحادیه اروپا یکطرفه و به نفع اروپایی هاست. مجموع صادرات غیرنفتی ایران به ۲۸ کشور عضو اتحادیه اروپا در بهترین شرایط به دومیلیارد دلار هم نرسیده است. در سال ۱۳۹۶ حدود ۲۰ درصد از کل واردات ایران از ۲۸ کشور اروپایی انجام شده و در همین سال ۲۴ درصد از چین و ۱۹ درصد از امارات وارد کرده ایم. با این حساب اگر اتحادیه اروپا سیستم سوئیفت و خرید نفت از ایران را تضمین کند، رابطه اقتصادی با اروپا بسیار به صرفه و ارزشمند است. ولی اگر سوئیفت قطع و نفت نیز خریداری نشود ارتباط اروپا از نظر اقتصادی بعضی برای ایران در برنخواهد داشت.
منابع: ۱-روزنامه فرهیختگان شماره ۲۴۹۱؛ ۲-آمار گمرک ایران