چگونه می توان یک مقاله علمی و با ارزش نوشت

مقدمه:
در روزنامه ها، مجلات، ماهنامه هاو … با انبوهی از نوشته ها مواجه هستیم که یا تکراری و کپی برداری از منابع دیگر بدون رعایت حداقل استانداردهای لازم است ویا اینکه دارای ارزش علمی نیستند و به آنها نمی توان مقاله یا پژوهش اطلاق نمود.در چنین شرایطی برای مخاطبین، دانشجویان و اساتیدی که دغدغه آنها پیروی از علم و دانش است هرچند موضوع برجسته باشد اما کیفیت پایین محتوی آن می تواند به راحتی باعث بی اعتنایی به آن شود و مورد استقبال و خوانش قرار نگیرد.
گویی برخی ها تنها برای اینکه از قافله نوشتن باز نمانند بدون احاطه نظر بر موضوعی دست به قلم برده تا از مزایای امتیازاتی چون کسب مدرک و موارد دیگر بی بهره نمانند.ضرب المثل یک شهر آباد به از صد شهر خراب را باید اینجا در مورد مقالات علمی هم بکار برد و به جای اینکه انبوهی از مقالات ارایه شود که دارای حداقل های لازم نیست و از پختگی لازم برخوردار نیستند، یک مقاله علمی و تاثیرگذار به رشته تحریر درآید تا هم از جنبه تئوریک و هم پراتیک بتواند در جامعه مفید و موثر واقع شود.
گرچه نظام آموزشی کشور دارای معضلات فراوانی است که گفتنش در این مقال نمی گنجد اما دانشجویانی که آینده آموزش کشور را به دست خواهند گرفت باید این مسایل را از هم اکنون مورد توجه و مداقه قرار دهند که دانشگاه محل اعطای مدرک برای کسب امتیاز و ارتقای ظاهری شغل نیست بلکه پایگاهی است برای تولید علم و دانش و پیروی از دستاوردهای علمی دنیا و تاثیر گذاری بر آینده آن.
چرا که کشورهای پیشرفته دنیا با رعایت شاخص هایی چون کیفیت در تعلیم و تربیت توانسته اند نیروهای متخصص و کارا و موثر و مفید را به جامعه تحویل و جوامعشان را به سمت پیشرفت های علمی و صنعتی و تکنولوژیکی سوق دهند.

دانشگاه آینده با دانشجویان امروز مسیر تعلیم وتربیت را ادامه خواهد داد و انسانهایی می توانند تحول در آموزش را سبب شوند که خود تحول یافته باشند.اگر خطاهابی که در اثر تولید علم و دانش در حال حاضر شکل می گیرد را مورد نقد و بررسی قرار ندهیم این مسیر اشتباه برای نسلهای آینده آنهم به شکلی بدتر و شدیدتر اتفاق خواهد افتادو امید برای بهبود در سایر زمینه ها یعنی توسعه اجتماعی، سیاسی و فرهنگی کشور به یاس تبدیل خواهد شد چرا که پایه همه توسعه ها، تعلیم و تربیت صحیح و آموزش با کیفیت است.
در این مقاله به صورت اختصار به ویژگی مقالات علمی و چگونگی نوشتار آن اشاره خواهد شد با این امید که در مقالات آتی بتواند راهگشای بسیاری از مخاطبین گرامی قرار گیرد:
ویژگی مقالات علمی: تحریر یک مقاله علمی زمانی اهمیت پیدا می کند که دارای سه ویژگی باشد؛ اول اینکه موضوع آن نو باشد و نتایج آن بتواند باعث دستاوردهای نوینی در جامعه شود و یا موضوع آن تکراری ولی با محتویی نوین ارایه شده باشد و بهبود و تغییرات مفید و موثری در دستاوردهای قبلی ایجاد نماید؛ دوم اینکه حجم مقاله باید با موضوع آن متناسب باشد و موضوع مقاله را آنقدر وسیع انتخاب نکرد که محتوی آن نتواند پاسخگوی موضوع قرار گیرد. سوم اینکه مقاله گردآوری آثار و نتایج مولفین دیگر و در کنار هم قرار دادن آنها نباشد؛ بلکه مقاله باید بر اساس دیدگاه اصلی نویسنده به نگارش در آید و چنانچه در متن از آثار دیگران استفاده می شود به شیوه علمی به آن ارجاع داده شود(البته استفاده از منابع به لحاظ حجم متن در رشته های مختلف دارای محدودیت های خاص خود می باشد).
لذا برای هر پژوهش یا مقاله که حاوی این ویژگی ها نباشدنزد پژوهشگران علمی در مورد آنها از اصطلاح ((به درد سطل زباله می خورد)) استفاده می شود؛ این اصطلاح به مقالات و پژوهش هایی اشاره دارد که در آنها اصول پژوهش و نگارش علمی رعایت نشده باشد.
ساختار یک مقاله علمی:
۱٫ چکیده :
چکیده در هشت تا ده خط رایج می باشد که معمولا در دو پاراگراف تهیه می شود و گاها برای موضوعات وسیع تر تا سه پاراگراف هم دیده شده است.چکیده باید بیانگر محتوی و دستاوردهای یک اثر علمی باشد و حداقل سه و حداکثر شش کلمه کلیدی در آن به کار رفته باشد.
۲٫مقدمه: مقدمه معمولا در یک صفحه نوشته می شود مگر اینکه مطالب محتوبی آن به قدری غنی و وسیع باشد که یک صفحه کفایت نکند و نتواند شرح موضوع پژوهش و اهمیت آن را به اتمام برساند.مقدمه معمولا در سه پاراگراف نوشته می شود که پاراگراف اول به بیان موضوع و اهداف -پاراگراف دوم به بیان اهمیت موضوع -و پاراگراف سوم به بیان نتایج و دستاوردهای مقاله اختصاص داده می شود.
۳٫مبانی نظری پژوهش (مقاله): ارایه خلاصه ای از آنچه در گذشته در خصوص موضوع مورد پژوهش توسط دیگر محققین معتبرو آکادمیک مورد بررسی و مطالعه قرار گرفته است و نیز تشریح تعاریف و مفاهیم پژوهش که بر اساس مطالعات بنیادین صورت گرفته است؛ در این قسمت از پژوهش انجام می شود.مبانی نظری پژوهش، مخاطب را به مسیری که پژوهشگر خواهان عبور از آن است همانند تابلوها و علایم راهنمایی که در یک جاده برای عبور خودرو مشخص می شود، هدایت می نماید.
۴٫روش تحقیق: روش تحقیق، مهم ترین و موثرترین قسمت یک تحقیق است که پژوهشگر به کمک ابزارهای علمی از ابتدا تا انتهای آن ، چگونگی شروع، فرآیند و حصول نتایج یک پژوهش را تشریح می نماید.
در روش تحقیق نحوه جمع آوری داده ها
-روش مطالعه(میدانی-کتابخانه ای)-جامعه آماری و در صورت لزوم نمونه آماری -فرضیه ها یا سوالات ارایه می شود.
انواع تحقیق از دیدگاه نتایج:
پژوهش های فرضیه محور- در اینگونه پژوهش ها ، پژوهشگر با طرح فرضیه/فرضیه هایی سعی بر اثبات آن به کمک ابزارهای آماری دارد.
پژوهش های سوال محور- در این پژوهش ها، پژوهشگر از طرح سوالاتی به فرضیه یا فرضیه هایی دست می یابد.
۵٫آنالیز داده ها:
فرضبه ها به کمک آزمونهای آماری و با استفاده از نرم افزارهای آماری و یا نرم افزار تحلیل محتوا مورد ارزیابی و تجزیه و تحلیل قرار می گیرد و به کمک آنها فرضیه ها به اثبات یا رد می شود.
۶٫ هر پژوهش باید با ارایه نتایج و پیشنهادات پایان یابد، پژوهش بدون نتیجه مانند ساختن ساختمانی نیمه کاره و غیر قابل استفاده است .وقتی که هدف نویسنده تاثیر گذاری بر مخاطبین است بنابراین بدون داشتن پیامد و دستاورد جز سردرگمی چیزی را به خواننده القا نخواهد کرد.فراتر از نتایج پژوهش، پیشنهادات است که معمولا در سه بخش پیشنهادات کوتاه مدت-میان مدت و استراتژیک ارایه می شود.این نکته حایز اهمیت می باشد که پیشنهادات خود از مهم ترین دستاوردهای یک پژوهش است که بدون آن نتایج راه به جایی نخواهد برد.
۷٫منابع: هر جای یک پژوهش از دیدگاه و نوشته نویسندگان دیگر استفاده شود باید به منابع مورد استفاده ارجاع داده شود.منابع می تواند کتاب -سایت های معتبر علمی-مجلات علمی -کنفرانس ها و … باشد اما برای ذکر منابع شیوه های مختلفی وجود دارد که مرسوم ترین آنها روش APA می باشد که توسط انجمن روانشناسی آمریکا ارایه شده است.
از آنجا که نوشتار حاضر ادامه دار خواهد بود، نگارنده بر آن است تادر مقاله بعدی روش APA و سایر روش های منابع نویسی و بطور کلی روش درست نگارش یک اثر علمی را ارایه نماید.
۸٫پیوست ها: چنانچه در فرآیند پژوهش از ابزارهای آماری -پرسشنامه و … استفاده شودبعد از صفحه منابع پیوست ها ارایه می شود.ارایه یا ارجاع مقاله به پیوست ها می تواند اعتبار پژوهش را تضمین نماید.

دکتر ناصر یادگارفرد